مطرح شدن جدی مفهوم و واژه هوش معنوی در ادبیات علمی روان شناسی و مدیریت را باید به زوهر و مارشال (۲۰۰۰) و نیز ایمونز (۲۰۰۰) نسبت بدهیم. زوهر و مارشال در کتاب خود «هوش معنوی، هوش غایی» در سال ۲۰۰۰ میلادی چارچوبی برای تعیین انواع هوش ارائه کردند که مبتنی بر کارکرد سیستم های عصبی مغز می باشد. آنها کارکرد مغز را از دیدگاه عصب شناسی بررسی کردند و همه انواع هوش‌های ممکن را به سه نوع سیستم عصبی اصلی در مغز پیوند دادند. زوهر و مارشال سه نوع هوش؛ بهره هوشی، هوش عاطفی و هوش معنوی را شناسایی کردند و عقیده دارند که همه هوش‌های دیگر زیر مجموعه های این سه نوع هوش کلی تلقی می شوند.
هوش معنوی عبارت است از قابلیت رفتار عاقلانه و عاطفی در حالی که فرد با خود و با محیط اطراف در صلح و آرامش است و می تواند محبت خود را بدون در نظر گرفتن شرایط به اطرافیان خود و به خود عرضه دارد. در مورد این مسأله که هوش معنوی متضمن انگیزش، تمایل، اخلاق و شخصیت است، می توان آن را به نگاه شناخت گرایانه افراد از هوش نسبت داد. هوش معنوی برای کارکرد اثربخش بهره هوشی و هوش عاطفی ضرورت دارد. هوش معنوی به افراد کمک می کند قواعد را جایگزین کنند و با مرزها بازی کنند به ما توانایی تمیز و انتخاب می دهد. ما را سرشار از شفقت و ادراک می کند و به ما کمک می کند محدودیت‌ها را ببینیم. هوش معنوی جنبه‌های ذهنی و ناملموس معنویت را با اقدامات و مسائل افراد در دنیای عینی و ملموس ترکیب می کند. وگان (۲۰۰۲) نیز هوش معنوی را به عنوان توانایی ایجاد معنا مبتنی بر فهم عمیق سوالات وجودی و نیز آگاهی و توانایی استفاده از سطوح چندگانه آگاهی در حل مسأله تعریف می کند.
به منظور بررسی هوش معنوی در افراد می توان از پرسشنامه ای که فراهم شده است استفاده کرد. این پرسشنامه دارای ۲۴ گویه و دارای ابعاد تفکر انتقادی وجودی، تولید معنی شخصی، آگاهی و توسعه حالت آگاهی می‌باشد که از منبع معتبر هیلدبرانت (۲۰۱۱) استخراج شده‌اند.
از آنجایی که این پرسشنامه، ترجمه یک پرسشنامه استاندارد خارجی است که به زبان فارسی برگردانده شده است، لذا روایی و پایایی این پرسشنامه در ایران مورد بررسی قرار نگرفته و در صورت لزوم، محققان باید نسبت به بررسی روایی و پایایی این پرسشنامه اقدام نمایند.
به همین منظور یک پرسشنامه و یک فایل به صورت رایگان و به احترام شما پژوهشگران گرامی، به همراه این فایل عرضه شده است که شیوه ارزیابی روایی سازه، صوری و محتوا را به صورت اصولی و از طریق آزمون های آماری مورد بحث قرار داده است که پژوهشگران می توانند از این فایل و راهنمایی فراهم شده در آن برای بررسی پایایی و روایی ابزار استفاده کنند. همچنین دو مقاله معتبر هم به همراه این فایل عرضه شده است که به بررسی روش های مختلف روایی و پایایی در پژوهش ها پرداخته است.
