بازاریابی رابطه ای: نخستین بار این مفهوم توسط بری در سال ۱۹۸۳ مطرح شد که به آن به عنوان یک استراتژی جهت جذب، نگهداری، و افزایش ارتباطات مشترک می نگرد. مورگان و هانت (۱۹۹۴) اشاره می کند که بازاریابی رابطه ای به همه فعالیت های بازاریابی بر می گردد که مستقیما منجربه ایجاد، توسعه و حفظ مبادلات رابطه ای موفق می شود که خواه ناخواه مبادلات رابطه ای مشتریان را درگیر می کند. این دیدگاه با افزایش رقابت شبکه های استراتژیک همراه است. همچنین آیهو (۱۹۹۶) در تعریف بازاریابی رابطه ای اجماع خاصی وجود دارد که شامل جنبه های زیر است: یک رابطه طولانی مدت نزدیک بین مشارکت کننده (شبکه) های مختلف درگیر در تبادل چیزی از ارزش (روند) کل بازار. از دید جمالی فرد بازاریابی رابطه ای دارای سه بعد اعتماد، تعهد و همدلی می باشد.
به منظور سنجش و ارزیابی بازاریابی رابطه ای در بیمارستان می توان از پرسشنامه ای که فراهم شده است استفاده کرد. این پرسشنامه دارای ۱۴ گویه و سه بعد اعتماد، تعهد و همدلی می‌باشد که از پژوهش معتبر جمالی فرد (۱۳۹۶) استخراج شده‌اند. روایی و پایایی این پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفته است.
