اصطلاح بارشناختی، به میزان باری که در هنگام پردازش اطلاعات بر روی حافظه فعال یا کوتاه مدت فرد وارد میآید تا بتواند آن اطلاعات را برای جایدهی در حافظه دراز مدت رمزگذاری کند، اشاره دارد. این تلاش ذهنی برای پردازش اطلاعات را بارشناختی مینامند (۶). فرض اساسی نظریه بارشناختی بر آن است که یادگیرندگان به هنگام مواجهه با اطلاعات جدید، از ظرفیت حافظه فعال بسیار محدودی برای پردازش برخوردارند.
نظریه بارشناختی، سه نوع بارشناختی شامل بارشناختی درونی، بارشناختی بیرونی و بارشناختی مطلوب را مطرح میکند: الف) بارشناختی درونی از طریق میزان تعامل بین ماهیت مواد یادگیری و سطح تسلط یادگیرنده مشخص میشود. ب) بار شناختی بیرونی مربوط به فرایندهایی است که نه تنها برای یادگیری ضروری نیستند بلکه در یادگیری اختلال ایجاد میکنند و باید با یکسری مداخلات آموزشی آنها را تغییر داد. ج) بار شناختی مطلوب که ناشی از فعالیت های شناختی یاری دهنده یادگیری است، برای اشاره به مقتضیات مرتبط با یادگیری در حافظهی فعال، در مراحل بعدی به این نظریه افزوده شد.
بر اساس نظریه بارشناختی، بارشناختی درونی به دو عامل بستگی دارد: تعداد عناصری که در هر تکلیف یادگیری باید به طور همزمان در حافظه فعال پردازش شوند و نیز دانش پیشین یادگیرنده. به عبارت دیگر، هر چه یادگیرنده نسبت به محتوای یادگیری، دانش پیشین کمتری داشته باشد، میزان بارشناختی درونی بیشتری را تجربه خواهد نمود. بنابراین، یکی از فعالیتهای مفید در طراحی محتوای یادگیری، کاهش بارشناختی درونی محتوا از طریق ارائه پیشنیازهای یادگیری است که از آن به عنوان اثر پیشآموزی (Pre-training) یاد میشود. از دیدگاه ساختارشناختی انسان، پیشآموزی باعث افزایش دانش در حافظه بلند مدت میشود. در نتیجه به جای جستجوی تصادفی روابط بین عناصر، این روابط در حافظه بلند مدت وجود خواهند داشت و منجر به کاهش بار حافظه فعال خواهند شد. اِعمال اثر پیشآموزی برای یادگیرندگان به ویژه یادگیرندگان مبتدی، به دلیل عدم برخورداری آنان از دانش پیشین مناسب و ساختارهای شناختی به خوبی شکل گرفته در یک حیطه خاص، نقش مؤثری در کاهش بارشناختی درونی و افزایش یادگیری آنان خواهد داشت.
برای بررسی بارشناختی میتوان از ابزار خود گزارشگر ذهنی بارشناختی که توسط پاس طراحی شده است، استفاده کرد. پرسشنامه سنجش بارشناختی توسط پاس در سال ۱۹۹۴ ساخته شده است. این مقیاس دارای ۴ گویه میباشد که با یک مقیاس لیکرت نه درجهای (آسان آسان بود تا بیش از حد سخت بود) و هر ماده دارای ارزشی بین ۱ تا ۹ است. روایی و پایایی این پرسشنامه در دو مطالعه در سال های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۶ مورد تأیید قرار گرفته است.
